تحليل علت ريشه ای (RCA)
بررسي اجمالی
تحليل خسارات عمده براي جلوگيري از بازتكرار آن معمولاً به تحليل علت ريشه ای (RCA) تحليل علت خرابي ريشه اي (RCFA) يا تحليل خسارت رجوع مي شود. RCA بر خسارات دارايي ها ناشي از انواع مختلف خرابي تمركز دارد در صورتي كه تحليل خسارت توجه زيادي به خسارات مالي و اقتصادي ناشي از عوامل بيروني يا فجايع دارد. اين روش تلاش براي شناسايي علت ريشه اي و اصلي به جاي مواجه با نشانه هاي ظاهري سريع را دارد. مشخص است كه فعاليت هاي اصلاحي هميشه اثربخشي كامل ندارند و نياز به بهبودهاي مستمر وجود دارد. RCA اغلب در ارزشيابي خسارات عمده استفاده مي شود اما همچنين در سطح جهاني مي تواند در تحليل خسارات براي تعيين اقدامات بهبود بخش، استفاده شود.
كاركرد
RCA در زمينه هاي مختلفي كاربرد دارد و در محيط هاي گسترده زير استفاده مي شود:
- RCA مبتني بر ايمني براي تحقيقات حادثه و بهداشت حرفه اي و ايمني استفاده مي شود؛
- تحليل خرابي در سيستم هاي فنآوري مرتبط با قابليت اطمينان و نگهداري استفاده مي شود؛
- RCA مبتني بر توليد در زمينه كنترل كيفيت براي توليد صنعتي كاربرد دارد؛
- RCA مبتني بر فرآيند تمركز بر فرآيندهاي تجارت دارد؛
- RCA مبتني بر سيستم به عنوان تركيبي از زمينه هاي قبلي، براي مواجهه با سيستم هاي پيچيده، ايجاد شده است تا در مديريت تغييرات، مديريت ريسك و تحليل سيستم ها كاربرد داشته باشد.
ورودي ها
ورودي هاي اساسي براي RCA كليه شواهد جمع آوري شده از خرابي يا خسارت هستند. همچنين داده ها از خرابي هاي مشابه مي تواند وارد تحليل شود. ديگر ورودي ها مي تواند نتايج انجام شده آزمون فرضيه خاصي باشد.
فرآيند
هنگامي كه نياز به RCA شناسايي شد، گروهي از متخصصين براي انجام تحليل و ارائه پيشنهادها تعيين مي شوند. نوع تخصص بايد شديداً مرتبط به تخصص مخصوص مورد نياز براي
تحليل خرابي باشد.
اگرچه راه هاي گوناگوني مي تواند براي شكل گيري تحليل استفاده شود، گام هاي اساسي در شكل گيري RCA مشابه هستند و شامل موارد زير هستند:
- تشكيل تيم؛
- تعيين حيطه و اهداف RCA؛
- جمع آوري داده يا شواهد از خرابي يا خسارت؛
- تشكيل تحليل ساختار يافته براي تعيين علت ريشه اي؛
ارائه راه حل ها و پيشنهادها؛
- اجراي پيشنهادها؛
- تأييد موفقيت پيشنهادهاي اجرا شده.
تكنيك تحليل ساختار يافته مي تواند شامل موردي از موارد زير باشد:
- تكنيك «پنج چرا»، بارها سؤال مي شود «چرا؟» تا لايه هاي مختلف از علل و زيرعلل برداشته شود.
- تحليل حالت و اثرات خرابي؛
- تحليل درخت خطا؛
- نمودار استخوان ماهي يا ايشيكاوا؛
- تحليل پاراتو؛
- نقشه هاي علت ريشه اي.
ارزشيابي علت اغلب رويه اي از علت فيزيكي مشهود اوليه تا علت انساني مرتبط و در آخر علت مديريتي و اساسي است. عوامل سببي بايد قادر به كنترل يا حذف قسمت هاي درگير در جهت
اقدام اصلاحي مؤثّر و ارزشمند باشد.
خروجي ها
خروجي هاي RCA شامل موارد زير است:
- مستندات داده ها و شواهد جمع آوري شده؛
- فرضيه هاي درنظر گرفته شده؛
- نتيجه گيري در مورد محتمل ترين علت ريشه اي براي خرابي يا خسارت؛
- پيشنهادهايي براي اقدامات اصلاحي.
نقاط قوت و محدوديت ها
نقاط قوت شامل موارد زير است:
- شامل متخصصين قابل كه در محيط تيم شركت دارند؛
- تحليل ساختاريافته؛
- شامل كليه فرضيه هاي محتمل؛
- مستندسازي نتايج؛
- نياز به توليد پيشنهادهاي نهايي؛
محدوديت هاي RCA شامل موارد زير است:
- نياز به متخصصاني كه ممكن است در دسترس نباشند؛
- شواهد حساس ممكن است در خرابي ها از بين بروند يا در زمان نظافت پاك شوند؛
- تيم ممكن است زمان و منابع كافي براي ارزشيابي كامل شرايط را نداشته باشد
- ممكن است امكان اجراي پيشنهادها به اندازه كفايت ممكن نباشد.
