بررسي اجمالی شاخص ريسک
شاخص ريسک اندازه گيري نيمه كمي از ريسك است كه با استفاده از رويكرد امتيازدهي كه از مقياس ترتيبي استفاده كرده است، تخميني استخراج مي كند. شاخص ريسك مي تواند براي دادن نرخ به مجموعه اي از ريسك با معيارهاي مشابه استفاده شود، بنابراين آن ها مي توانند مقايسه شوند. امتيازها براي هر مولفه ريسك به كار مي رود، براي مثال ويژگي هاي آلاينده ها (منابع)، طيف مسيرهاي ممكن در معرض قرارگيري و تأثير بر گيرنده ها از اين موارد است.
شاخص ريسك اساساً رويكرد كيفي براي رتبه بندي و مقايسه ريسك ها است. با اينكه از اعداد استفاده مي شود، انجام با مهارت آن ساده است. در بسياري از موارد كه مدل اصلي يا سيستم شناخته شده نيست يا توانايي نشان دادن ندارد، بهتر است از رويكرد كيفي استفاده شود.
كاركرد
اگر سيستم به خوبي درك شده باشد، شاخص مي تواند براي طبقه بندي ريسك هاي مختلف موجود همراه فعاليت استفاده شود. آنها اجازه مي دهند طيفي از عوامل مؤثّر بر سطح ريسك در يك
امتياز عددي براي سطح ريسك يكپارچه شوند.
معمولاً شاخص براي بسياري از انواع مختلف ريسك به عنوان ابزار هدف گذاري براي طبقه بندي ريسك مطابق سطح ريسك استفاده مي شود. ممكن است براي تعيين ريسك هايي كه نياز به
ارزيابي عميق تر و حتي ارزيابي كمي دارند اين روش استفاده شود.
ورودي ها
ورودي ها از تحليل سيستم، يا تشريح گسترده اي از چارچوب ها استخراج شده اند. اين نياز به درك خوب از كليه منابع ريسك، مسيرهاي ممكن و چگونگي تأثيرگذاري دارد. ابزارهايي مانند تحليل درخت خطا، تحليل درخت پيشامد و تحليل تصميم گيري كلي مي تواند براي حمايت از توسعه شاخص ريسك استفاده شود.
از آنجا كه انتخاب مقياس ترتيبي تا حدي اختياري است، داده هاي كافي براي اعتبار شاخص لازم است.
فرآيند
گام اول درك و تشريح سيستم است. هنگامي كه سيستم تعريف شد، امتيازها براي هر جز به گونه اي تعريف مي شود كه بتوانند تركيب شوند و شاخص مركب را ايجاد كنند. براي مثال در زمينه محيط، منابع، مسيرها و گيرنده ها بايد امتيازدهي شوند، كه در بعضي موارد ممكن است براي هر منبع، مسيرها و گيرنده هاي متفاوتي حضور داشته باشد. امتيازات مستقل مطابق طرح تركيب مي شوند تا واقعيت هاي فيزيكي سيستم را محاسبه كند. اينكه امتيازات براي هر قسمت از سيستم (منابع، مسيرها و دريافت كنندگان) از داخل سازگار باشد و روابط صحيح آنها حفظ شود، داراي اهميت است. امتيازات ممكن است براي مؤلفه هاي ريسك (براي مثال احتمالات، در معرض قرارگيري، پيامدها) يا عوامل افزايش دهنده ريسك داده شود.
مطابق اين مدل سطح بالا، امتيازات ممكن است جمع، تفريق، ضرب و/يا تقسيم شود. اثرات تجمعي مي تواند با اضافه شدن امتيازها وارد محاسبات شود (براي مثال، اضافه كردن امتيازات براي مسيرهاي متفاوت). براي اجرا در مقياس هاي ترتيبي، فرمول هاي رياضي كاملاً معتبر نيست. بنابراين، سيستم امتيازات ايجاد مي شود و مدل بايد توسط اجراي آن در سيستم شناخته شده، معتبر باشد. ايجاد شاخص رويكردي تكراري است و چندين سيستم متفاوت براي تركيب امتيازها آزموده ميشود قبل از اين كه تحليلگر در مورد اعتبار مطمئن شود. عدم اطمينان مي تواند با تحليل حساسيت بررسي شود و امتيازات متفاوت را براي پيدا كردن حساسترين پارامتر موجود تخصيص دهد.
خروجي ها
خروجي مجموعه اي از اعداد (شاخص هاي مركب) مرتبط با منبع خاصي است كه مي تواند با شاخص هاي توسعه براي ديگر منابع در سيستم مشابه يا سيستمي كه در روشي مشابه مدل شده است، مقايسه شود.
نقاط قوت و محدوديت ها
نقاط قوت شامل موارد زير است:
- شاخص مي تواند ابزار مناسبي براي رتبه بندي ريسك هاي متفاوت فراهم كند؛
- آنها اجازه مي دهند كه عوامل متعددي كه بر سطح ريسك اثر دارند در امتياز عددي براي سطح ريسك گنجانده شود.
محدوديت ها شامل موارد زير است:
- اگر فرآيند (مدل) و نتايج آن خوب ارزش دهي نشده باشد، نتايج ممكن است بي معني باشد. واقعيت اين است كه نتيجه مقدار عددي براي ريسك است و ممكن است تفسير غلط و سوء استفاده شود، براي مثال در تحليل هزينه/سود بعد از آن؛
- در بسياري از شرايط كه شاخص استفاده مي شود، مدل اصلي براي تعريف مقياس هاي مستقل براي عوامل ريسك كه خطي، لگاريتمي يا ديگر مدل ها باشد وجود ندارد و هيچ مدلي براي چگونگي تركيب عوامل وجود ندارد. در اين شرايط، نرخ دهي ذاتاً غيرقابل اطمينان است و اعتبار در مقابل داده هاي واقعي بسيار با اهميت است.
