واژه شناسی نمونه برداری

واژه شناسی نمونه برداری

اندازه ده

کمیت خاص در معرض اندازه گیري

ISO GUM(1993)

 

اندازه نمونه

تعداد آیتم ها یا کمیت مادي سازنده یک نمونه.

IS0 11074-2:4.26(1998).ISO 7002:A.40(1989)

 

آماده سازی نمونه

مجموعه عملیات هاي مادي (نظیر کاهش اندازه ها، اختلاط، تقسیم و غیره) که ممکن است براي انتقال نمونه توده یا انباشته شده به یک نمونه آزمایشی یا آزمایشگاهی لازم باشند.

نکته: تهیه نمونه تا آنجا که امکان دارد نمی بایست تغییري در توانایی نمونه جهت نمایندگی جمعیتی که از آن برداشته می شود، ایجاد کند.

برگرفته از ISO 3534-1:4.30(1993)

 

بایاس

اختلاف بین مقدار مورد انتظار نتیجه آزمایش و یک مقدار مرجع پذیرفته شده.

نکته: بایاس در مقایسه با خطاي تصادفی، معیاري از خطاي سیستماتیک کل می باشد. ممکن است یک یا تعداد بیشتري از مؤلفه هاي خطاي سیستماتیک در بایاس سهم داشته باشند. یک اختلاف سیستماتیک بزرگتر از مقدار مرجع پذیرفته شده در یک مقدار بایاس بزرگتر خود را نشان می دهد.

ISO3534-1:3.13(1993)

 

بایاس نمونه برداری

بخش بایاس اندازه گیري کل، ناشی از نمونه برداري

AMC(2005)

 

بخش آزمایشی

کمیتی از ماده با اندازه مناسب براي اندازه گیري غلظت یا دیگر خواص مورد انتظار که از نمونه آزمایشی برداشته می شود.

IUPAC(1990),ISO 11074-2:3.17(1998),AMC(2005)

 

برازش هدف

میزانی که داده هاي تولید شده با پروسه اندازه گیري، کاربر را قادر می سازد تا بتواند بر اساس آن تصمیم هاي فنی و اجرایی براي یک هدف بیان شده را اتخاذ کند.

نکته: همانند تعریف ارائه شده براي علم تجزیه

THOMPSON AND RAMSEY(1995)

 

برنامه نمونه برداری

روش اجرایی از قبل تعیین شده براي انتخاب، برداشت، نگهداري، جابجایی و تهیه بخش هاي برداشته شده از یک جمعیت به عنوان یک نمونه.

IUPAC (1990),ISO 11074-2(1998),AMC(2005)

 

پیش تیمار نمونه

اسم جامع براي تمام روش هاي اجرایی مورد استفاده براي آماده سازي نمونه تا حالت تعریف شده که از طریق آن امکان آزمایش یا آنالیز بعدي یا انبارش طولانی مدت امکان پذیر می شود.

برگرفته از ISO 11074-2:6.1(1992)

 

جزء افزایشی

بخش منفرد ماده جمع آوري شده با یک عملیات تک از یک وسیله نمونه برداري

IUPAC(1990),AMC(2005)

 

خطاي تصادفی نتیجه

مؤلفه خطایی که در جریان تعدادي از نتایج آزمایشی براي ویژگی یکسان ثابت باقی مانده و یا به شکل غیر قابل پیش بینی تغییر می کند.

نکته: امکان تصحیح خطاي تصادفی وجود ندارد.

ISO3534-1:3.9(1993)

 

خطاي سیستماتیک نتیجه

یک مؤلفه خطا که در جریان تعداد زیادي از نتایج آزمایشی براي ویژگی یکسان ثابت باقی مانده و یا به شکل قابل پیش  بینی تغییر می کند.

نکته: خطاهاي سیستماتیک و علت هایشان ممکن است معلوم یا مجهول باشند.

ISO 3534-1:3.10(1993)

 

خطای نتیجه

نتیجه آزمایش منهاي مقدار مرجع (از ویژگی) پذیرفته شده.

نکته: خطا، مجموع خطاهاي تصادفی و خطاهاي سیستماتیک می باشد.

ISO 3534-1:3.8(1993)

 

درستی

نزدیکی توافق بین مقدار میانگین بدست آمده از مجموعه هاي بزرگ نتایج آزمایشی و مقدار مرجع پذیرفته شده.

نکته ها:

1ـ معیار درستی معمولاً بر اساس بایاس بیان می شود.

2ـ به واژه ي درستی، «صحت میانگین» نیز می گویند که استفاده از آن پیشنهاد نمی شود.

ISO 3534-1:3.12(1993)

 

دقت

نزدیکی توافق بین نتایج آزمایش مستقل بدست آمده تحت شرایط قید شده.

نکته ها:

1ـ دقت تنها به توزیع خطاهاي تصادفی وابسته بوده و به مقدار واقعی یا مقدار مشخص شده ارتباطی ندارد.

2ـ معیار دقت معمولاً بر اساس بی دقتی بیان شده و به شکل انحراف استاندارد نتایج آزمایش محاسبه می شود. انحراف استاندارد بزرگتر، نشان دهنده دقت کمتر است.

3ـ «نتایج آزمایش مستقل» یعنی، نتایج به طریقی بدست می آیند که تحت تأثیر هیچ یک از نتایج قبلی روي هدف آزمایشی مشابه یا یکسان قرار نمی گیرند. معیارهاي کمی دقت به طور بحرانی به شرایط قید شده بستگی دارند. شرایط تکرارپذیري و تجدید پذیري مجموعه هاي خاصی از شرایط قید شده اکستریم می باشند. 

ISO 3534-1:3.14(1993)

 

دقت نمونه برداری

بخش دقت اندازه گیري کل ناشی از نمونه برداري

AMC(2005)

 

روش اجرایی نمونه برداری

الزامات عملیاتی و یا دستورات مرتبط با استفاده از یک برنامه نمونه برداري خاص، یعنی، متد برنامه ریزي شده ي انتخاب، برداشت و تهیه نمونه(ها) از یک بهر تا کسب اطلاعات مربوط به ویژگی(ها)ي آن بهر.

ISO 3534-1:4.5(1993),ISO1170

برگرفته از AMC(2005)

 

زیرنمونه

نمونه اي که از یک نمونه از جمعیت برداشته می شود.

نکته ها:

1ـ زیرنمونه ممکن است با متد یکسانی که در انتخاب نمونه اصلی استفاده شده، انتخاب شود، هر چند لازم نیست که حتماً با آن یکسان باشد.

2ـ در نمونه برداري از مواد توده، زیرنمونه ها اغلب با تقسیم نمونه تهیه می شوند. زیرنمونه بدست آمده را «نمونه تقسیم شده» نیز می نامند.

ISO3534-1:4.8(1993)

 

زیرنمونه بردارِی (تقسیم نمونه)

فرایند گزینش یک یا چند زیرنمونه از یک نمونه از یک جمعیت

ISO 11074-2(1998)

 

صحت

نزدیکی توافق بین یک نتیجه آزمایش و مقدار مرجع پذیرفته شده.

نکته: واژه صحت، وقتی براي یک مجموعه از نتایج آزمایش به کار رود شامل ترکیبی از مؤلفه هاي تصادفی و یک خطاي سیستماتیک مرسوم یا مؤلفه بایاس می باشد.

ISO 3534-1:3.11(1993)

 

عدم قطعیت نمونه برداری عدم قطعیت (اندازه گیری)

عدم قطعیت ناشی از نمونه برداري را ببینید.

پارامتر مرتبط با نتیجه اندازه گیري که پراکندگی مقادیري را که می توانند به طور منطقی به اندازه ده نسبت داده شوند را توصیف می کند.

نکته ها:

1ـ براي مثال، پارامتر ممکن است یک انحراف استاندارد (یا مضربی از آن) یا نیمه پهناي یک بازه با سطح اطمینان بیان شده باشد.

2ـ معمولاً عدم قطعیت اندازه گیري از مؤلفه هاي زیادي ناشی می شود. بعضی از این مؤلفه ها را می توان از توزیع آماري نتایج یک مجموعه از اندازه گیري ها تخمین زده و ویژگی هاي آن را بر اساس انحراف استانداردهاي آزمایشی تعیین کرد. مؤلفه هاي دیگري هم که می توانند از طریق انحراف استاندارها مشخص شوند از توزیع هاي احتمال فرضی بر پایه تجربه یا دیگر اطلاعات تخمین زده می شوند.

3ـ مسلم است که نتیجه اندازه گیري بهترین تخمین از مقدار اندازه ده و تمام مؤلفه هاي عدم قطعیت، شامل مؤلفه هاي ناشی از اثرات سیستماتیک، نظیر مؤلفه هاي مرتبط با تصحیح ها و استانداردهاي مرجع می باشد که در پراکندگی سهیم می باشند.

4ـ اگر اندازه ده بر اساس کمیت درون هدف نمونه برداري تعریف شود، آن گاه عدم قطعیت حاصل از نمونه برداري، درون عدم قطعیت اندازه گیري لحاظ خواهد شد.

ISO GUM.B.2.18(1993)

 

 

عدم قطعیت حاصل از نمونه برداری

بخش عدم قطعیت اندازه گیري کل حاصل از نمونه برداري.

نکته: عدم قطعیت نمونه برداري نیز نامیده می شود.

IUPAC(2005)

 

محل نمونه برداری

جایی که در آن، نمونه برداري درون هدف نمونه برداري واقع می شود. ممکن است براي مکانی که درون آن نمونه هاي دوبارتکرار (یا تکراري) در نقاط نمونه برداري خاص برداشته شده نیز استفاده شود.

 

نقطه نمونه برداری

جایی که نمونه برداري درون محل نمونه برداري واقع می شود. امکان دارد که براي نقطه خاصی که نمونه دوبارتکرار (تکراري) از درون محل نمونه برداري برداشته شده نیز به کار رود.

نکته: صحتی که در آن یک نقطه نمونه برداري در فضا یا زمان واقع می شود، به متد بررسی و نقشه برداري بستگی دارد. نمونه هاي دو بار تکرار از نقاط نمونه برداري برداشته می شوند که نمایانگر این صحت باشند.

 

نمونه

بخش مادي انتخاب شده از یک مقدار بزرگتر از ماده.

IUPAC (1990),ISO 11074-2(1992),AMC(2005)

 

نمونه اولیه

مجموعه اي از یک یا چند جزء افزایشی یا واحدهاي افزایشی که در آغاز از یک جمعیت برداشته می شوند.

نکته: اصطلاح اولیه در این مورد، به کیفیت نمونه برنمی گردد، بلکه به این واقعیت برمی گردد که نمونه هنگام اولین مرحله اندازه گیري برداشته شده است.

IUPAC (1990),AMC(2005)

 

نمونه آزمایشگاهی

نمونه اي که براي ارسال به آزمایشگاه آماده شده و قرار است روي آن بررسی یا آزمایش انجام شود.

ISO Standard 78- 2(1999)

 

نمونه آزمایشی

نمونه تهیه شده از نمونه آزمایشگاهی که از آن بخش هاي آزمایشی جهت آزمایش یا آنالیز برداشته می شوند.

 

نمونه تصادفی

یک نمونه از n واحد نمونه برداري برداشته شده از یک جمعیت به طریقی که هر ترکیب محتمل از n واحد نمونه برداري از یک احتمال خاص برداشته شدن برخوردار باشد.

ISO 3534-1:4.8(1993)

 

نمونه دو بار تکرار (تکراري)

یکی از دو (تعداد بیشتر) نمونه ها یا زیر نمونه های بدست آمده به طور جداگانه و همزمان با روش اجرایی نمونه برداری یا روش اجرایی زیر نمونه برداری یکسان. (برای نمونه تکراری).

نکته: هر نمونه دو بار تکرار از یک «نقطه نمونه برداري» جدا و درون «محل نمونه برداري» بدست می آید.

برگرفته از، ISO 11074-2:2.14(1998),(1998) که به طور رسمی از AMC(2005),ISO 3534-1(1993) اقتباس شده بود.

 

نمونه مرکب (همین طور نمونه متوسط و انباشته)

دو یا تعداد بیشتري از جزءهاي افزایشی / زیرنمونه هاي مخلوط شده با یکدیگر در بخش هاي مناسب، که به شکل مجزا یا پیوسته (نمونه مرکب در هم آمیخته) با هم مخلوط شده و ممکن است، مقدار متوسط یک ویژگی دلخواه از آن بدست آید.

ISO 11074-4-2:3.10(1998),AMC(2005)

 

نمونه نماینده

نمونه حاصل از یک برنامه نمونه برداري که می توان انتظار داشت خواص مورد نظر در جمعیت والد را به اندازه کافی منعکس کند.

IUPAC(1990),ISO 11074-2:1.9(1998),AMC(2005)

 

نمونه بردار

شخص (یا گروهی از افراد) که روش هاي اجرایی نمونه برداري را در نقطه نمونه برداري اجرا می کنند.

نکته: واژه «نمونه بردار» به ابزار مورد استفاده براي نمونه برداري، یعنی «وسیله نمونه برداري» اشاره نمی کند.

برگرفته از ISO 11074-2(1992)

 

نمونه برداری

فرایند نمونه برداري یا ایجاد یک نمونه.

نکته: در بررسی خاك، واژه «نمونه برداري» همچنین به انتخاب مکان ها براي آزمایش در جاي انجام شده در میدان، بدون برداشتن ماده مرتبط می باشد. (برگرفته از 1998 ISO)

ISO 11074-2(1998),ISO 3534-1(1993)

 

نمونه برداري تصادفی: نمونه برداری تصادفی ساده

برداشتن n آیتم از یک بهر N آیتمی، طوري که تمام ترکیب هاي محتمل از n آیتم، از احتمال یکسان انتخاب شدن برخوردار باشند.

نکته ها:

1ـ گزینش تصادفی هرگز نمی بایست با انتخاب بی نظم معمولی یا انتخاب به ظاهر بی هدف جایگزین شود، این روش هاي اجرایی معمولاً براي تضمین حالت تصادفی ناکافی می باشند.

2ـ عبارت نمونه برداري تصادفی همچنین براي نمونه برداري از توده یا مواد پیوسته نیز به کار می رود، با این حال معنی آن مستلزم ارائه تعریف خاص براي هر کاربرد می باشد. 

ISO 7002:A.34(1986)

 

نمونه برداری سیستماتیک

نمونه برداري از طریق چند متد سیستماتیک.

ISO 3354-1:4.15(1993),ISO 11074-2

 

نمونه برداري مرجع

تعیین ویژگی یک ناحیه با استفاده از یک وسیله نمونه برداري تک و یک آزمایشگاه تک به طور جامع جهت ایجاد یک مدل توزیع براي پیش بینی غلظت هاي عنصري با عدم قطعیت معلوم در هر نقطه از نمونه برداري.

IUPAC(2005)

 

هدف نمونه برداری

بخشی از ماده در یک زمان خاص که نمونه قرار است نماینده آن باشد.

نکته ها:

1ـ هدف نمونه برداري می بایست قبل از طراحی برنامه نمونه برداري تعریف شود.

2ـ هدف نمونه برداري ممکن است با دستورالعمل ها (براي مثال اندازه بهر) تعریف شود.

3ـ اگر خواص و ویژگی هاي (براي مثال، ترکیب شیمیایی) ناحیه یا دوره خاص مورد نظر بوده که می بایست شناخته شوند، آن گاه، آن نیز می تواند یک هدف نمونه برداري در نظر گرفته شود.

AMC(2005)

 

هدف نمونه برداری مرجع

مشابه نمونه برداري از یک ماده مرجع یا ماده مرجع گواهی دار (در آنالیز شیمیایی).

نکته: یک هدف نمونه برداري، هدفی است که یک یا تعداد بیشتري از غلظت هاي عنصري اش به شکل مناسب بر اساس تغییر پذیري فضایی / زمانی تعیین شده است. مشابه نمونه برداري از یک ماده مرجع یا یک ماده مرجع گواهی دار (در آنالیز شیمیایی). (نکته ها از پیشنهادهاي پیش نویس IUPAC(2003) گرفته شده اند که در اصل در راهنماي ISO 30:1992 تعریف شده اند).

THOMPASON AND RAMSOY(1995)

 

همگنی، ناهمگنی

میزانی که یک ویژگی یا سازنده به طور یکنواخت در سرتاسر کمیت ماده توزیع می شود.

نکته ها:

1ـ یک ماده ممکن است نسبت به یک آنالیت یا ویژگی همگن و نسبت به دیگري ناهمگن باشد.

2ـ میزان ناهمگنی (عکس همگنی) فاکتور تعیین کننده خطاي نمونه برداري می باشد.

IUPAC(1990) :ISO 11074-2:1.6(1998)