تكنيك ساختارمند «چه می شود اگر» (SWIFT)
بررسي اجمالي
SWIFT در اصل به عنوان جايگزيني ساده براي HAZOP ايجاد شده است. مطالعه نظام مند و تيمي است كه از مجموعه كلمات و عبارات «سريع» كه توسط تسهيل گر در كار گروهي، براي تشويق شركت كنندگان جهت شناسايي ريسك استفاده مي كند. تسهيل گر و تيم از انواع عبارات استاندارد «چه می شود اگر» در تركيب با عبارات سريع براي تحقق چگونگي تأثير انحرافات بر عمليات و رفتار نرمال سيستم، مجموعه، سازمان يا رويه استفاده مي كنند. SWIFT معمولاً در سطح سيستم ها و با جزيئات كمتري نسبت به HAZOP استفاده مي شود.
كاركرد
SWIFT در اصل براي مطالعه خطر مجموعه هاي شيميايي و پتروشيمي طراحي شده بود، در حال حاضر به صورت گسترده در سيستم ها، مجموعه ها و به خصوص سازمان ها به كار مي رود.
به صورت خاص براي بررسي پيامدهاي تغييرات و ريسك هاي متحول شده و يا به وجود آمده از اين تغييرات استفاده مي شود.
ورودي ها
سيستم، رويه، مجموعه و يا تغييرات به دقت تعريف شده قبل از مطالعه مي تواند مقدمه باشد. هر دو زمينه دروني و بيروني از طريق مصاحبه و از طريق مطالعه اسناد، طرح ها و نقشه ها توسط تسهيل گر ايجاد مي شوند. معمولاً آيتم، شرايط يا سيستم براي مطالعه به گره ها و اجزاي كليدي تجزيه مي شوند تا فرآيند تحليل را ساده كنند اما در سطح تعاريفي كه براي HAZOP نياز است اين به ندرت اتفاق مي افتد.
يكي ديگر از ورودي هاي اصلي، تخصص و تجربه موجود در تيم مطالعه است كه بايد به دقت انتخاب شود. كليه ذي نفعان با تجربياتي كه در آيتم ها، سيستم ها، تغييرات يا شرايط مشابه داشته اند، در صورت امكان با هم حضور يابند.
فرآيند
فرآيند كلي به شرح زير است:
الف. قبل از آغاز مطالعه، تسهيل گر ليست كلمات و عبارات سريع را تهيه مي كند كه مي تواند از مجموعه استاندارد باشد يا ايجاد شده باشد و براي بررسي جامع خطرات و ريسك ها قابل
كاربرد باشد.
ب. در كار گروهي زمينه هاي بيروني و دروني آيتم، سيستم، تغييرات يا وضعيت و حيطه مطالعه مورد بحث و توافق قرار مي گيرد.
ت. تسهيل گر از شركت كنندگان سؤال مي كند در مورد:
– ريسك ها و مخاطرات شناخته شده؛
– تجربيات و رويدادهاي گذشته؛
– كنترل ها و حفاظت هاي موجود و شناخته شده؛
– الزامات قانوني و محدوديت ها.
ث. بحث با ايجاد سؤالاتي كه از عبارت «چه مي شود اگر» و كلمات يا موضوعات سريع، ساده مي شود. عبارت «چه مي شود اگر» مي تواند با عبارتي مانند «اگر روي دهد…»، «اگر اتفاق خاصي روي دهد…»، «شخص يا چيزي مي تواند …»، «شخص يا چيزي تا حال…» جايگزين شود تا تيم مطالعه را تحريك به شناسايي سناريوهاي بالقوه، علل و پيامدهاي آن كند.
ج. ريسك ها خلاصه مي شوند و تيم كنترل هاي موجود را در نظر مي گيرد.
ح. تشريح ريسك، علل، پيامدها و كنترل هاي مورد انتظار توسط تيم، تأييد شده و ثبت مي شوند.
خ. تيم كافي بودن و اثربخشي كنترل ها را بررسي مي كند و در مورد سطح اثربخشي كنترل ها به توافق مي رسد. اگر كمتر از سطح رضايت بخش بود، درمان ريسك رضايت بخشي را درنظر گرفته و كنترل هاي بالقوه را تعريف مي كند.
د. در طول بحث سؤالات ‘چه مي شود اگر’ براي شناسايي ريسك هاي بيشتر، مطرح مي شوند.
ذ. تسهيل گر از ليست كلمات سريع براي پايش بحث و پيشنهاد موضوعات و سناريوهاي بيشتر در جهت مباحثه در تيم، استفاده مي كند.
ر. استفاده از تكنيك ارزيابي ريسك كيفي يا نيمه كمي براي رتبه بندي اولويت هاي اقدامات انجام شده معمول است. اين ارزيابي ريسك معمولاً با درنظر گرفتن كنترل هاي موجود و اثربخشي
آنها صورت مي پذيرد.
خروجي ها
خروجي شامل ريسك هاي ثبت شده و فعاليت هاي رتبه بندي شده است. اين فعاليت ها مي توانند سپس اساسي براي طرح درماني باشند.
نقاط قوت و محدوديت ها
نقاط قوت چه می شود اگر:
- به صورت گسترده اي قابل كاربرد در كليه حالات مجموعه ها يا سيستم هاي فيزيكي، وضعيت يا شرايط، سازمان يا فعاليت؛
- به آمادگي حداقلي تيم نياز دارد؛
- نسبتاً سريع است و خطرات و ريسك هاي اصلي به سرعت در جلسات كار گروهي آشكار مي شوند؛
- مطالعه «جهت گيري سيستمي» است و اجازه مي دهد تا شركت كنندگان پاسخ سيستم به انحرافات را بيشتر از بررسي پيامدهاي خرابي اجزا داشته باشند؛
- مي تواند براي شناسايي فرصت ها در جهت بهبود فرآيندها و سيستم ها استفاده شود و در كل براي شناسايي فعاليت هايي استفاده مي شود كه به افزايش احتمال موفقيت منجر مي شوند؛
- كار گروهي شامل افرادي است كه براي كنترل هاي موجود پاسخگو هستند و براي اقدامات درماني بيشتر، تقويت مسئوليت ها با خود آنهاست؛
- ثبت ريسك و طرح درماني ريسك را با تلاش كمي ايجاد مي كند؛
- اغلب زماني كه حالت كيفي يا نيمه كمي براي درجه بندي ريسك در ارزيابي ريسك يا اولويت بندي نتايج فعاليت استفاده شده است، SWIFT مي تواند براي تبديل مخاطرات و ريسك هاي شناخته شده به مطالعات كمي استفاده شود.
محدوديت هاي چه می شود اگر:
- براي كارا بودن نياز به تسهيل گر با تجربه و توانا دارد؛
- آمادگي دقيقي نياز است تا زمان كارگروهي تيم تلف نشود؛
- اگر تيم كارگروه، پايه تجربي كافي را نداشته باشند يا سيستم كار جامع نباشد، بعضي از مخاطرات و ريسك ها ممكن است شناسايي نشوند؛
- كاربرد سطح بالا اين تكنيك ممكن است علل پيچيده، جزئي و روابط را آشكار نكند.
